پدر شوهر (قرآن)پدر شوهر یا پدر شوی، [۱]
لغت نامه، ج۴، ص۴۷۲۹.
[۲]
فرهنگ فارسی، ج۱، ص۷۰۸، «پدر شوهر».
پدر مردی است که زن با او ازدواج کرده؛ ازدواج دائم باشد یا موقت (متعه). [۳]
العروة الوثقی، ج۲، ص۶۶۰.
۱ - پدر شوهر در قرآنقرآن از پدر شوهر در یک آیه به صورت صریح نام برده: «اَو ءاباءِ بُعولَتِهِنَّ» و در آیه‌ای دیگر هرچند به صراحت ذکر نشده؛ ولی مخاطب آیه پدر شوهر است: «حُرِّمَت عَلَیکُم... حَلئِلُ اَبنائِکُمُ». در این دو آیه پاره‌ای از احکام مربوط به پدر شوهر آمده است. ۲ - احکام فقهی۲.۱ - حرمت ازدواج با همسر پسرازدواج پدر شوهر با همسر پسرش حرام است: «حُرِّمَت عَلَیکُم... و حَلئِلُ اَبنائِکُمُ الَّذینَ مِن اَصلـبِکُم». «حلائل» جمع «حلیله» است که به نظر برخی تنها زوجه را در بر می‌گیرد و شامل کنیز نمی‌شود؛ [۷]
احکام القرآن، جصاص، ج۲، ص۱۸۵.
اما برخی دیگر آن را به معنای هر زنی دانسته‌اند که آمیزش با وی بر شخص حلال است، از این رو برآن‌اند که شامل کنیز متعلق به پسر هم می‌شود. [۹]
زبدة البیان، ص۶۶۵.
در حرمت این ازدواج تفاوتی میان عقد دائم یا موقت [۱۱]
العروة الوثقی، ج۲، ص۶۶۰.
و صحیح یا فاسد نیست و در همه این موارد همسر پسر بر پدر او حرام است؛ [۱۲]
المبدع، ج۶، ص۱۲۹.
[۱۳]
تفسیر قرطبی، ج۵، ص۷۵.
همچنین به نظر فقیهان شیعه و اهل سنت با وقوع عقد، زن بر پدر شوهر حرام ابدی می‌شود، هرچند آمیزش صورت نگرفته باشد. [۱۵]
العروة الوثقی، ج۲، ص۶۶۰ ـ ۶۶۱.
[۱۶]
المغنی، ج۷، ص۴۷۴.
۲.۱.۱ - حرمت ازدواج شامل اجدادحرمت ازدواج افزون بر پدر شوهر شامل اجداد وی نیز می‌شود، [۱۷]
احکام القرآن، جصاص، ج۲، ص۱۸۵.
[۱۹]
زبدة البیان، ص۶۶۵.
زیرا «اَبنائِکُم» در آیه فرزندان با واسطه و بیواسطه را شامل می‌گردد. [۲۳]
تفسیر قرطبی، ج۱۲، ص۱۵۴.
قید «مِن اَصلـبِکُم» در آیه برای اخراج فرزند خوانده آمده است، [۲۴]
جامع البیان، مج ۳، ج۴، ص۴۲۷.
[۲۵]
مجمع البیان، ج۳، ص۴۸.
بنابراین ازدواج شخص با همسر پسر خوانده خود جایز است، چنان که قرآن در آیه ۳۷ احزاب از ازدواج پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم با همسر زید بن حارثه، پسر خوانده خود یاد کرده است که این ازدواج برای باطل کردن سنت ناپسند جاهلی مبنی بر حرمت ازدواج با همسر پسر خوانده صورت گرفت: [۲۸]
مجمع البیان، ج۸، ص۵۶۵.
«فَلَمّا قَضی زَیدٌ مِنها وطَرًا زَوَّجنـکَها لِکَی لا یَکونَ عَلَی المُؤمِنینَ حَرَجٌ فی اَزوجِ اَدعیائِهِم اِذا قَضَوا مِنهُنَّ وطَرًا». برخی فقها همسر پسر رضاعی را نیز مصداق «حَلائِل اَبناءِکم» دانسته و ازدواج پدر شوهر را با او حرام دانسته‌اند و برخی دیگر این حکم را از روایات استفاده کرده‌اند. [۳۴]
احکام القرآن، ابن عربی، ج۱، ص۳۷۹.
۲.۲ - محرمیت پدر شوهر با همسر فرزندپدر شوهر از محارم همسر فرزند است، از این رو وی می‌تواند زینت خود را در برابر پدر شوهر آشکار کند: «و لایُبدینَ زینَتَهُنَّ اِلاّ لِبُعولَتِهِنَّ اَو ءابائِهِنَّ اَو ءاباءِ بُعولَتِهِنَّ». مراد از زینت در این آیه به نظر فقها زینتهای باطن و مواضع آن است؛ [۳۶]
زبدة البیان، ص۶۹۰.
[۳۷]
المبسوط، ج۱۰، ص۱۴۹.
[۳۸]
بدائع الصنائع، ج۵، ص۱۲۰.
اما در این مورد اقوال گوناگون دیگری نیز مطرح است. حکم محرمیت میان اجداد شوهر و همسران و نوادگان آنان نیز برقرار است؛ [۴۰]
مجمع البیان، ج۷، ص۲۱۷.
همچنین از آیه ۳۱ نور استفاده می‌شود که نگاه کردن پدر شوهر به زینتهای همسر فرزندش جایز است؛ [۴۲]
مجمع البیان، ج۷، ص۲۱۷.
اما درباره محدوده نگاه جایز و حرام آرای گوناگونی وجود دارد؛ فقیهان امامیه و بیشتر فقیهان اهل سنت برآن‌اند که به جز عورت نگاه کردن به تمام بدن زنان محرم بدون ریبه جایز است؛ [۴۳]
زبدة البیان، ص۶۶۱ ـ ۶۶۲.
[۴۴]
نهایة المرام، ج۱، ص۵۵.
[۴۵]
المجموع، ج۳، ص۱۳۴.
اما برخی از فقیهان اهل سنت گفته‌اند که پدر شوهر یا محارم دیگر به جز صورت و دستها و پستان در حال شیر دادن نمی‌توانند به جاهای دیگر بدن محارم نگاه کنند. [۴۶]
المغنی، ج۷، ص۴۵۵.
۳ - فهرست منابعاحکام القرآن، ابن عربی؛ احکام القرآن، جصاص؛ بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ تذکرة الفقهاء؛ تفسیر التحریر و التنویر؛ التفسیر الکبیر؛ جامع البیان عن تاویل آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره؛ زبدة البیان فی براهین احکام القرآن؛ العروة الوثقی؛ فرهنگ فارسی؛ فقه القرآن؛ کشف اللثام عن قواعد الاحکام؛ لغت نامه؛ المبدع شرح المقنع؛ المبسوط؛ مجمع البیان فی تفسیرالقرآن؛ المجموع فی شرح المهذب؛ مختلف الشیعة فی احکام الشریعه؛ المغنی والشرح الکبیر؛ نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الاسلام. ۴ - پانویس
۵ - منبعدائرةالمعارف قرآن کریم بر گرفته از مقاله «پدر شوهر». |